Γράφει ο Γιώργος Ψωμιάδης,
Οι περισσότεροι, σαστισμένοι με την κατάσταση του τελευταίου χρόνου,
έχουμε απορήσει «Τι είναι αυτό που μας έχει βρει»; Η ζωή και η πραγματικότητά μας αλλάζει με εμάς απλούς θεατές που αδυνατούμε να διαχειριστούμε το παραμικρό ∙ απλώς παρακολουθούμε και ακολουθούμε την μετατροπή κάθε διάστασης της παγκόσμιας κοινωνίας σε εικονική πραγματικότητα.
Οι καθημερινές υποχρεώσεις μικρών και μεγάλων αποτελούν την αιχμή του
δόρατος. Επαγγελματικές συναντήσεις γίνονται τηλεδιασκέψεις και η υποχρεωτική τηλεργασία από το σπίτι εγκλωβίζει τους εργαζομένους, ιδίως των μεγαλύτερων ηλικιών, σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον. Και για τα παιδιά, όμως, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα ∙ τα μαθήματα από το Νηπιαγωγείο μέχρι το Λύκειο και την τριτοβάθμια εκπαίδευση διεξάγονται αποκλειστικά με τηλεκπαίδευση. Οι φιλότιμες προσπάθειες των εκπαιδευτικών, για να θυμίζουν τα «τηλεμαθήματα» έστω και κάτ΄ελάχιστο τη δια ζώσης διδασκαλία νομοτελειακά μένουν προσπάθειες. Έτσι μαθητές
και φοιτητές αναγκάζονται να κολλούν μπροστά σε μία οθόνη με τις ώρες και να προσποιούνται ότι βρίσκονται σε «κανονικό» μάθημα.
Βέβαια, και στην πνευματική ζωή μας η κατάσταση δεν μοιάζει διαφορετική. Η θρησκευτική λατρεία χάνει τον τελετουργικό της χαρακτήρα και οδηγείται μεθοδικά σε «live τηλε-λειτουργίες» με «άμβωνα» την κρατική (συνήθως) τηλεόραση και στασίδια τον καναπέ του σπιτιού. Τα e-books δεν χάνουν την χρυσή αυτή ευκαιρία να επιτεθούν στα τυπογραφημένα βιβλία, για να τα υποσκελίσουν, ενώ η πνευματική αναζήτηση αποκτά μορφή εύπεπτης παρακολούθησης βίντεο στο YouTube. Φαίνεται ότι αρχίζουμε ως κοινωνία να πιστεύουμε ότι η ημιμάθεια είναι πιο «in» και «trendy»
από τη γνώση.
Ας μη μιλήσουμε καλύτερα για οποιαδήποτε υπόνοια ψυχαγωγίας και
διασκέδασης. Τι να κάνεις, άλλωστε, το γήπεδο όταν έχεις την τελευταία λέξη της τεχνολογίας σε home-cinema και συνδρομητική τηλεόραση με όλους τους αγώνες ελληνικών και ξένων πρωταθλημάτων; Τι να κάνεις τη συναυλία όταν τα τηλεοπτικά κανάλια σου δίνουν κάθε Σαββατοκύριακο αρκετές «τηλε-συναυλίες»; Η βόλτα στην αγορά –που έχει τόσο κατηγορηθεί για προαγωγή του καταναλωτισμού– καταργείται υπέρ του σερφαρίσματος στην διαδικτυακή αγορά και της ηλεκτρονικής πώλησης ∙ έτσι ο καταναλωτικός εθισμός παραμένει και αλλάζει μόνο η διαδικασία: χάνουμε τη βόλτα, χάνουμε την κοινωνική επαφή, που σίγουρα δεν προλαβαίνει να εκτυλιχθεί στον αστραπιαίο χρόνο του «click-away». Τα μακρόσυρτα γεύματα με ρομαντική διάθεση και οι έξοδοι για φαγητό και ποτό με φίλους έχουν γίνει delivery και «take- away» ∙ όλα συνοδεύονται από ένα «away», όλα μακρινά, όλα ξένα, ξένοι όροι, ξένες έννοιες, ξένες σ΄ εμάς που έχουμε μεγαλώσει αλλιώς, αλλά, μάλλον, η αυτονόητη πραγματικότητα και ίσως καθόλου ενοχλητική για τα παιδιά μας.
Ας το πάρουμε απόφαση: κλεινόμαστε στο καβούκι μας, ο καθένας στο
μικρόκοσμό του κολλημένος στην οθόνη του υπολογιστή του, από όπου, μολονότι νομίζει ότι ατενίζει όλον τον κόσμο και το πλανητικό χωριό, μπορεί στην καλύτερη περίπτωση (και αν ευνοεί ο χαμηλός φωτισμός) να δει μόνο τον εαυτό του να καθρεφτίζεται στην οθόνη. Ας μη μας φανεί περίεργο εάν όλη αυτή η κατάσταση αρχίσει να περνάει και στη βαθύτερη πνευματική και κοινωνική μας υπόσταση ∙ αν αρχίσουμε να εθιζόμαστε στο εύκολο, στο απλό, στο ανώδυνο. Στις κοινωνικές μας σχέσεις μαθαίνουμε να «κρατάμε απόσταση» και να αποφεύγουμε τους άλλους αλλά χρειάζεται προσοχή μήπως συνηθίσουμε να κρατάμε και συναισθηματική απόσταση.
Κι επίσης χρειάζεται μεγάλη προσοχή μήπως αυτές οι άχαρες μάσκες που τόσο επαρκώς μας προστατεύουν – και κάτω από τις οποίες τρομάζουμε πλέον να αναγνωρίσουμε ο ένας τον άλλον– μας οδηγήσουν στην αποπροσωποποίηση.
Δεν θα μου προκαλούσε έκπληξη αν κάποιος αντιλαμβανόταν αυτές τις σκέψεις ως μία μίζερη, απογοητευτική και οπισθοδρομική οπτική των πραγμάτων. Για να είμαι ειλικρινής δεν θα έσπευδα να τον κατηγορήσω. Η αλήθεια είναι ότι σε τόσο έκτακτες συνθήκες δεν μπορεί, τουλάχιστον εν θερμώ, να καταλήξει κανείς σε μια ασφαλή αποτίμηση, θετική ή αρνητική. Μπορούμε όμως σίγουρα να αναγνωρίσουμε το εξής: η ανατρεπτική κατάσταση που αντιμετωπίζουμε έχει εγείρει και πολλά θετικά
αντανακλαστικά της ανθρωπότητας, ενώ τείνει να συνδράμει στην αντιμετώπιση παθογενειών του παρελθόντος που διαιωνίζονται αναίτια.
Βρισκόμαστε μπροστά σε μια μεγάλη αλλαγή και κάπως έτσι συντελούνται οι αλλαγές… απότομα. Αυτό είναι φυσικό να μας τρομάζει αλλά ας μην ξεχνάμε ότι είναι στο χέρι μας να διαχειριστούμε επωφελώς τη νέα κατάσταση. Άλλωστε, για όσους είναι αισιόδοξοι και ευπροσάρμοστοι όλες οι αλλαγές και οι ανατροπές οδηγούν πάντα στο καλύτερο και στην εξέλιξη των ατόμων και των κοινωνιών.
Γιώργος Ψωμιάδης,
Καθηγητής-Φιλόλογος, Msc Διοίκηση και Οργάνωση Εκπαιδευτικών Μονάδων, Διευθυντής Σπουδών Φροντιστηρίου Μ.Ε. “Ψωμιάδης”.
